Dziś przedstawiamy pierwszą część tekstu Mariana Tomczyka o atrakcjach turystycznych w Korei Północnej. Dziś Część 1 - W Pjongjangu i okolicach.
Archiwum własne
Koreę bez wątpienia można nazwać jednym z najpiękniejszych krajów Azji. Dotyczy to także północnej części tego kraju, znanej jako Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna. Walory turystyczne czynią ten kraj potencjalnie niezwykle atrakcyjnym dla gości z zagranicy. Jednakże branża turystyczna w KRL-D jest całkowicie kontrolowana przez państwo, a cudzoziemcy odwiedzający Koreę Północną muszą korzystać z "opieki" specjalnych przewodników. Ich zadaniem jest informowanie i pokazywanie turystom tego, co trzeba i niczego więcej.
Oczywiście najczęściej odwiedzanym punktem w KRL-D jest stołeczny Pjongjang, będący zarazem "bramą wjazdową" dla zagranicznych przybyszy. Z jednej strony jest to miasto imponujących budowli i monumentów zbudowanych w okresie komunizmu, z drugiej zaś - wielu autentycznie ciekawych zabytków z dawnych epok. Pyongyang posiada też wiele parków i terenów sportowo-rekreacyjnych.
Historia miasta sięga ponad 2 tysięcy lat wstecz. Archeologia poświadcza o dawnym osadnictwie na tym obszarze. Już w 247 r. n.e. pobudowano tu twierdzę na miejscu jeszcze starszych umocnień, a w latach 427-668 Pyongyang pełnił funkcję stolicy Królestwa Koguryo. Wówczas to, w V wieku, powstały mury o długości około 16 km (wraz z murami wewnętrznymi 23 km), okalające obszar 12 km kwadratowych. Umocnienia te liczyły 16 bram, z których 5 istnieje do naszych czasów. Mimo, że później Pjongjang utracił kluczowe znaczenie na rzecz Kaesongu (Królestwo Koryo), a potem Seulu (za czasów dynastii Li), to jednak nadal pozostawał jednym z kluczowych koreańskich miast, ważnym ośrodkiem handlu, usług i rzemiosła. Mieściło się w nim też wiele państwowych urzędów.
Historyczne śródmieście Pjongjangu ma kształt zwężającego się ku północy półwyspu, ograniczonego od wschodu prawym brzegiem rzeki Taedong, a od zachodu - rzeką Pothong.
Przyjrzyjmy się głównym atrakcjom turystycznym Pjongjangu. Jedną z nich jest Taedongmun, czyli Wielka Brama Wschodnia, wybudowana w 982 r., a potem szereg razy przebudowywana i odnawiana. Posiada ona zwieńczenie w postaci dwukondygnacyjnego pawilony i mieści zabytkowy dzwon wysokości 3,1 m, o wadze 13,5 tony. Sąsiadujący z Bramą Taedongmun Pawilon Ryongwang to pełna lekkości budowla wybudowana w 1111 r.
Centralne założenie urbanistyczne Pjongjangu to Plac Kim Ir Sena, otwarty na wschód ku nabrzeżu rzeki Taedong. Naprzeciw placu, po drugiej stronie rzeki wznosi się strzelisty obelisk - Pomnik Idei Dżucze.
Przy samym Placu Kim Ir Sena dominującą budowlą jest Ludowy Pałac Nauki, wzniesiony w 1982 r. Zaskakuje nie tylko jego monumentalna i eklektyczna architektura, ale też bogaty wystrój wnętrza. Pałac podobno może pomieścić 30 mln tomów książek i obsłużyć ponad 12 tysięcy czytelników dziennie.
Blisko nabrzeża znajduje się Centralne Muzeum Historyczne Korei, powstałe w 1945 r. Prezentuje ono eksponaty z całej historii Korei, zarówno wykopaliska z czasów prehistorycznych, jak i dzieła sztuki z epoki Koguryo czy wspaniałe okazy ceramiki z epoki Koryo. Muzeum mieści też m.in. makiety dawnych budowli oraz złotą koronę z epoki Shilla.
Istniejąca od 1954 r. Galeria Sztuki Korei gromadzi dzieła sztuki z dawnych epok oraz prace artystów współczesnych. Znajdujemy tu m.in. freski z grobowców epoki Koguryo, buddyjskie sutry zdobione złotym proszkiem z XIV w., wspaniałe dzieła koreańskiego malarstwa z XV - XIX w. czy też bezcenne egzemplarze ceramiki. Współczesna twórczość koncentruje się tematycznie na walce partyzantów Kim Ir Sena z japońską okupacją oraz walk w czasie bratobójczej wojny z lat 1950-53.
Wizyta w Muzeum Etnograficznym stanowi uzupełnienie wiedzy o Korei dzięki ekspozycji prezentującej dorobek kultury materialnej, tradycje i styl życia koreańskiej wsi. Znajdują się tu stare warsztaty tkackie, sprzęty domowe, model pieca garncarskiego, stroje ludowe, szkatułki zdobione macicą perłową, słynną ongiś błękitną ceramikę z epoki Koryo oraz białą ceramikę z epoki Li.
Inne zwiedzane przez gości obiekty stolicy Korei Pn. to m.in.:
Pałac Pionierów (wybudowany w 1963), mieszczący teatr na 1100 miejsc, bibliotekę, obserwatorium astronomiczne oraz ponad 5 tysięcy sal i pokojów do różnych zajęć i spotkań.
Teatr Artystyczny Mansudae (oddany do użytku w 1976), zawierający wiele pomieszczeń. Jego główna scena może pomieścić - bagatela - kilka tysięcy występujących.
Pałac Zjazdów Mansudae, wzniesiony w 1984 na miejscu poprzedniego, trzykrotnie mniejszego pałacu. Oprócz wielkiej sali posiedzeń mieści wiele mniejszych sal dla różnych konferencji, przyjęć i dla wypoczynku.
Muzeum Rewolucji Koreańskiej w gmachu wybudowanym w 1972, na miejscu poprzedniego z 1948 r. Położony jest na spłaszczonym wzniesieniu Mansu, na północ od historycznego centrum miasta. Prezentuje walkę partyzancką oraz kolejne etapy budowy komunistycznego państwa.
Na północnym zboczu wzgórza Mansu widać charakterystyczny pomnik Chollima z 1961 r., przedstawiający uskrzydlonego rumaka niosącego dwie postaci: robotnika i kołchoźnicę. Trochę jak w logo Mosfilmu, tyle że tam obyło się bez konia.
Sąsiednie, wysunięte jeszcze dalej na północ wzniesienie Moranbon ma formę wydłużonego grzbietu pokrytego przez malowniczy park na prawym brzegu rzeki Taedong. Na północnym krańcu dawnej twierdzy stoi zabytkowa brama Chilsong z 922 r. (przebudowana w 1712), wraz z resztkami murów obronnych. Bliżej rzeki Tedong napotykamy bramę Chongym. Natomiast najbardziej imponująca brama - Ylmildae - jest zwieńczona pięknym drewnianym pawilonem. Bramę tą co prawda wybudowano już w 246 r., jednak w XIV w. została gruntownie przebudowana.
Na terenie parku na wzgórzu Moranbon znajdują się też przepiękne altanki, które urzekają wszystkich miłośników koreańskiej architektury. Wśród nich wyróżnia się Altanka Pubjok (Pubyokru) z IV w., wielokrotnie później restaurowana. Stoi ona na skalistym brzegu rzeki Taedong, w otoczeniu starych sosen. W okolicy znajduje się Pawilon Chongriujong, Pomnik Wyzwolenia ku czci żołnierzy radzieckich poległych podczas wyzwalania Korei z rąk Japończyków, a nieco dalej Teatr Pjongjańskiej Grupy Artystycznej oraz nastrojowa restauracja "Moran".
Położony u podnóża Moranbon Stadion im. Kim Ir Sena liczy 100 tys. miejsc. Wznoszący się nieopodal stadionu Łuk Triumfalny powstał w 1982 r. dla upamiętnienia zasług Kim Ir Sena. Widnieją na nim dwie daty: 1925 - rok domniemanego włączenia się Kima do działalności patriotycznej i 1945 - rok jego powrotu do kraju. Ciekawostką jest fakt, że Łuk Triumfalny w Pjongjangu jest o 4 metry wyższy od jego paryskiego odpowiednika.
Jednak ani Łuk Triumfalny ani żadna z innych wspomnianych monumentalnych budowli z epoki komunizmu nie robi na przybyszu takiego wrażenia jak górujący nad miastem, wysoki na 330 metrów Hotel Ryugyong. Ów drapacz chmur, z daleka przypominający wydłużony trójkąt, jest położony na zachód od centrum, po drugiej stronie rzeki Pothong. Jego budowę rozpoczęto w 1987 r. Miał być najwyższym hotelem świata i najwyższym wieżowcem poza USA. Ukończenie budynku planowano na 1989 r. Jednak prace wydłużały się, po czym przerwano je w 1992 r. wskutek kryzysu gospodarczego. Ponowne wznowienie prac nastąpiło dopiero w 2008 r. przy współudziale egipskiej grupy Orascom, przy czym chodziło o wykorzystanie wieżowca do planowanej rozbudowy sieci GSM, a także o nadanie mu "mniej odstraszającego wyglądu". We wrześniu 2008 jeden z północnokoreańskich oficjeli zapowiadał oddanie Hotelu Ryugyong do użytku w 2012 r. - w setną rocznicę urodzin Kim Ir Sena.
Pjonjang ma jeszcze wiele innych monumentalnych budynków i kompleksów pobudowanych w czasach komunizmu. Są to np.: Kesoński Pałac Młodzieży, Dom Kultury im. 8 Lutego, Cyrk Pheniański, Ludowy Pałac Kultury, Pjongjański Pałac Sportu, Zespół obiektów sportów wodnych Changwanwon nad rzeką Pothong, Pjongjański Teatr Wielki, Politechnika im. Kim Chaeka, Uniwersytet im. Kim Ir Sena, modelowy kompleks szpitalny Changwang, liczące po 143 metry dwie bliźniacze wieże Hotelu Koryo czy usytuowany na wyspie Yanggak na rzece Taedong 170-metrowy Yanggakdo International Hotel z obrotową restauracją na szczycie, wybudowany przez... francuską firmę Campenon Bernard w latach 1985-92.
A skoro już jesteśmy na rzece Taedong. Goście z zagranicy niekiedy mają możliwość zobaczyć zapory wodne w rejonie stolicy, zbudowane na tej rzece przy udziale wojska. Ulubionym miejscem wypoczynku mieszkańców Pjongjangu stało się np.. jezioro zaporowe przy Tamie Mirim, zbudowanej w 1980 r.
Jednak turystę - miłośnika Korei chyba bardziej zachwycają perły tradycyjnej architektury koreańskiej. Oprócz wzmiankowanych wcześniej wymieńmy jeszcze Bramę Pothong (Pothongmun) z 997 r., przebudowaną w 1473, która podobnie jak Taedongmun miała znaczenie bardziej reprezentacyjne niż obronne. To tu witano i żegnano gości z Chin. Kolejny zabytek to imponująca brama Nam (Nammun), zwieńczona dwukondygnacyjnym pawilonem, położona w rejonie fortyfikacji na wzgórzu Taesongsan. U podnóża tych umocnień znajdował się niegdyś pałac Anhak władców Koguryo. Badania archeologiczne dowiodły, iż był on rozległą budowlą.
Przyjrzyjmy się teraz przedmieściom stolicy. Mangyongdae - dawniej wieś, dziś przedmieście Pjongjangu, to rodzinne miejsce Kim Ir Sena. Tu, w chłopskim domu krytym strzechą późniejszy lider Północy urodził się w 1912 r. Dom rodzinny Kimów jest pieczołowicie zachowany i stanowi muzeum odwiedzane przez gości z kraju i zagranicy. W Mangyongdae znajduje się też szkoła, w której uczył ojciec "Wielkiego Przywódcy" - Kim Chen Jik.
We wsi Muchjin (22 km na pn.-wsch. od centrum Pjongjangu) znajduje się czworoboczny kurhan na kamiennym fundamencie. Jest to grób króla Dongmyon, założyciela państwa Koguryo. Na kamiennych ścianach wnętrza grobowca odkryto malowidła. W promieniu 200-1000 m od owego grobu znajduje się około 20 innych grobów z okresu Koguryo. Ogółem w okolicach Pjongjangu takich grobów jest ponad 60.
Na koniec należy wspomnieć o komunikacji miejskiej. W Pjongjangu - jak wszędzie w KRL-D - uderza mała liczba samochodów. Są to de facto jedynie samochody służbowe. Ludność porusza się na piechotę lub środkami komunikacji zbiorowej. Na powierzchni ziemi obsługują ją wysłużone tramwaje (przede wszystkim produkcji czechosłowackich zakładów Tatra) oraz trolejbusy (pochodzące z rodzimych, stołecznych zakładów). Znaczna cześć ich taboru jest rozklekotana do granic używalności; pojazdy niemiłosiernie piszczą, zgrzytają, trzęsą…
Odrębny temat to metro, ciekawe z uwagi na bogaty wystrój i socrealistyczno-patriotyczną dekorację. Posiada ono 2 linie i 17 stacji. Pierwszą linię metra oddano do użytku w 1973 r., a drugą - w 1978 r. Dziennie stołeczne metro przewozi 300 - 700 tys. osób. Ciekawostką są szumne nazwy stacji. I tak pierwsza linia, Chollima ma 8 stacji: Czerwona Gwiazda, Towarzysz, Triumf, Zjednoczenie, Zwycięstwo, Latarnia, Chwała, Odnowa. Druga linia, Hyoksin, ma 9 stacji: Niepodległość, Narodziny Narodu, Złota Ziemia, Budowa, Innowacja, Całkowite Zwycięstwo, Trzy Ożywienia, Sanktuarium, Raj. Jednak w drodze do stacji Raj czai się - jak na Ewę w biblijnym raju - oszustwo. Otóż miejscowi upierają się, że składy metra były produkowane w KRL-D. Tymczasem tak naprawdę pierwsze składy pochodziły one z zakładów w Chanchun, w chińskiej Mandżurii. Natomiast obecnie użytkowane pochodzą z niemieckiego demobilu - z zachodnioberlińskiego U-Bahn.
A skoro już o niemieckim demobilu mowa, wokół Pjongjangu, na "normalnych" liniach kursują wagony z metra wschodnioberlińskiego. Madeleine Albright, która widziała je w 2000 r., twierdzi, że były to "old East German trains complete with their original German graffiti". :-)
Północnokoreańskie koleje wymalowane niemieckojęzycznymi graffiti - tym humorystycznym akcentem kończymy naszą wycieczkę wokół Pjongjangu. W kolejnym odcinku wybierzemy się w dalsze regiony koreańskiej Północy.
Marian Tomczyk
